Henryk Goldszmit, powszechnie znany jako Janusz Korczak, urodził się 22 lipca 1878 r. w Warszawie w zamożnej,  zasymilowanej rodzinie żydowskiej.

Ukończył rosyjskie  gimnazjum w Warszawie. Zadebiutował w tygodniku humorystyczno-satyrycznym „Kolce”, jako autor humoreski „Węzeł gordyjski”, dotyczącej wychowania dzieci. W 1898 r. przygotował na konkurs literacki im. Ignacego Paderewskiego dramat „Którędy?”, który podpisał pseudonimem „Janasz Korczak”, zaczerpniętym z tytułu powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego „Historia o Janaszu Korczaku i pięknej miecznikównie”.

W  1898 roku rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. W czasie studiów poznawał warunki życia warszawskiej biedoty, szczególnie interesował się losem dzieci. Współpracował z tygodnikiem „Głos”, gdzie publikował artykuły poświęcone dzieciom zaniedbanym i zdeprawowanym, a także reformie nauczania i wychowania. 

W 1905 r. po  otrzymaniu dyplomu lekarza rozpoczął pracę w Szpitalu dla Dzieci im. Bersonów i Baumanów w Warszawie, który przeznaczony był dla pacjentów wyznania mojżeszowego. Leczył bezpłatnie.

W związku z trwającą wojną rosyjsko – japońską jako lekarz wojskowy został wysłany na Daleki Wschód. Po powrocie z frontu wydał powieść „Dziecko salonu”, krytykującą mieszczańskie metody wychowawcze.

W 1907 r. przebywał w Berlinie, w 1911 r. w Londynie, gdzie zwiedzał szpitale i placówki oświatowo – wychowawcze.

W 1912 r. został dyrektorem Domu Sierot, który pod zarządem Korczaka stał się miejscem wyjątkowym, w którym każdy z wychowanków  był „gospodarzem, pracownikiem i kierownikiem”, a dziecięca społeczność działała „na zasadach sprawiedliwości, braterstwa, równych praw i obowiązków”. Janusz Korczak i jego współpracownica Stefania Wilczyńska pracowali bez wynagrodzenia.

W 1914 r. został powołany do wojska rosyjskiego i służył jako ordynator polowy szpitala wojskowego na Ukrainie. W połowie 1917 r. podjął w Kijowie pracę lekarza pediatry w przytułkach dla dzieci ukraińskich oraz psychologa w polskim przedszkolu.

W 1921 r. możliwa stała się realizacja jego planów związanych z koloniami letnimi dla dzieci z Domu Sierot. Towarzystwo „Pomoc dla Sierot” otrzymało ziemię z budynkami w gminie Wawer, którą przeznaczyło na ten cel. Kolonia zwana „Różyczką” służyła też uczniom i wychowankom innych placówek wychowawczych. Korczak założył przy Domu Sierot gospodarstwo rolne, które pomagało mu utrzymać dzieci. Było ono warsztatem szkoleniowym, gdzie mogły uczyć się ogrodnictwa i rolnictwa.

W 1926 r. założył czasopismo dla dzieci i młodzieży „Mały Przegląd”. W 1935 r. rozpoczął współpracę z Polskim Radiem i pod pseudonimem „Stary Doktor” prowadził audycje dla dzieci.

W październiku 1940 roku władze niemieckie przeniosły 150 dzieci z Domu Sierot do budynku na terenie getta, a sam Korczak został aresztowany za interwencję w sprawie zarekwirowanego wozu ziemniaków należącego do sierot. Po miesiącu został wykupiony przez przyjaciół i byłych wychowanków.

Po roku dzieci przesiedlono do budynku, w którym panowały gorsze warunki. Mimo to Korczak i Wilczyńska starali się tworzyć dla wychowanków iluzję „normalności”.

Korczak nie przestawał szukać pomocy materialnej dla sierot, pisał listy, petycje oraz bezpośrednio zwracał się do różnych instytucji i osób prywatnych. Nie przyjął propozycji przyjaciół, którzy namawiali go do opuszczenia getta i przeniesienia się na stronę aryjską.

Od lutego 1942 r. w skrajnie trudnych warunkach zajmował się dwoma sierocińcami.

18 lipca w  Domu Sierot odbyło się przedstawienie sztuki Rabindranatha Tagore „Poczta”, przygotowane i odegrane przez dzieci. Wybór tematu Korczak uzasadniać miał podobno tym, iż należy przygotować dzieci do godnej i świadomej śmierci.

22 lipca 1942 r. Niemcy rozpoczęli akcję likwidacji warszawskiego getta. 5 lub 6 sierpnia 1942 r. Janusz Korczak  i Stefania Wilczyńska ze swoimi wychowankami zostali wywiezieni do obozu zagłady w Treblince.

 

Utwory Korczaka

 „Jak kochać dziecko”,  „Prawo dziecka do szacunku” i „Momenty wychowawcze”,  „Król Maciuś Pierwszy”, „Król Maciuś na bezludnej wyspie”, „Bankructwo małego Dżeka”, „Kajtuś czarodziej”, „Kiedy znów będę mały”, „Dzieci ulicy”, „Dziecko salonu”, „Koszałek opałek”, „Sam na sam z Bogiem” „Senat szaleńców”.

 

Tekst na podstawie strony: https://dzieje.pl/postacie/janusz-korczak